Αναρχική εφημερίδα δρόμου

To stencil σαν τεχνοτροπία, τέχνη και τεχνική στο βάθος του χρόνου

Όταν μιλάμε για stencil αυτό που σκέπτονται όσοι δεν γνωρίζουν το αντικείμενο είναι η λέξη (διάτρητο).Και δικαίως. Γιατί αυτό σημαίνει στα Ελληνικά! Η ονομασία του όμως δεν είναι τυχαία.

Stencil είναι η γρήγορη παρέμβαση στον τοίχο χρησιμοποιώντας «μήτρες» (έτοιμες κομμένες επιφάνειες) με σκοπό την αναπαραγωγή οποιουδήποτε μηνύματος. Η τεχνική αυτή εξασφαλίζει μικρά ποσοστά αισθητικής αλλοίωσης της εικόνας καθώς και μικρή διάρκεια του χρόνου έκθεσης του ατόμου που το κάνει. Αυτός είναι και ο λόγος όπου χρησιμοποιήθηκε σαν μέσο πολιτικής παρέμβασης όπως επίσης αυτή είναι και η διαφορά του πολιτικού από το καλλιτεχνικό stencil όπου το δεύτερο χρειάζεται περισσότερο χρόνο, καλύτερο σχεδιασμό και ίσως και περισσότερες μήτρες.

Το stencil όμως σαν τεχνοτροπία, τέχνη και τεχνική δεν απέχει πολύ από τον παραπάνω ορισμό και είναι κάτι που έρχεται στην κυριολεξία από πολύ μακριά και συνεχίζει μέχρι σήμερα. Όταν λέμε μακριά δεν μπορεί να είναι τίποτα περισσότερο από την εποχή των σπηλαίων εκεί που οι πρώτοι άνθρωποι ακουμπούσαν τις παλάμες τους πάνω στα τοιχώματα των σπηλιών και φυσούσαν από πάνω τους με το στόμα φυσικές χρωστικές ουσίες τις οποίες πιθανά οδηγούσαν με κλαδιά ή κόκαλα δημιουργώντας έτσι χωρίς φυσικά να το γνωρίζουν τα πρώτα stencils και τις πρώτες τοιχογραφίες.
 
Στην συνέχεια ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος Γ ‘ χρησιμοποίησε το stencil ως τεχνοτροπία για να διακόσμησει τους πράσινους τοίχους του παλατιού του με επαναλαμβανόμενα σχεδία stencil, ενώ ερευνητές πρόσφατα ανακάλυψαν στην Σαντορίνη ότι η τελειότητα στις γραμμές των τοιχογραφιών στον οικισμό Ακρωτήρι, προδίδει πως οι άνθρωποι που έζησαν εκεί σε προϊστορικούς χρόνους, είχαν αίσθηση της γεωμετρίας. Η έρευνα οδήγησε στο συμπέρασμα πως γνώριζαν τη χρήση του stencil.

Η τεχνική του stencil δηλαδή τα (επαναλαμβανόμενα χωρίς αλλοίωση μοτίβα) όμως δεν άργησε να μπει για τα καλά στην καθημερινότητα μας και στις δουλειές μας. Σύντομα άρχισε να τα χρησιμοποιεί ο στρατός για επιγραφές (εξού και η γραμματοσειρά stencil army) , οι αρχιτέκτονες για σχέδια, επιγραφοποιοί ακόμα και οι τυπογράφοι. To stencil όμως σε βάθος χρόνου άρχισε να παίρνει άλλα χαρακτηριστικά και από εκεί που τα χρησιμοποιούσαν για διακοσμήσεις ή επαγγελματικούς λόγους άρχισε να παίρνει και καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά ενώ πλέον χρησιμοποιείται σαν πολιτική – κοινωνική παρέμβαση κυρίως στο γκρίζο αστικό τοπίο και να επιστρέφει στα παλαιότερα χαρακτηριστικά του δηλαδή την ελευθερία της έκφρασης και την εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων .

Πρωτεργάτης του κινήματος αυτού είναι ο BANKSY. Ο Βρετανός καλλιτέχνης του δρόμου από το (Bristol) BANKSY άρχισε να χρησιμοποιεί τη μέθοδο της γρήγορης απεικόνισης μιας εικόνας ή ενός κειμένου με stencil στην ηλικία των 18 ετών όταν αναγκάστηκε να περάσει περισσότερο από μια ώρα κάτω από ένα βαγόνι τρένου για να γλιτώσει από την αστυνομία την ώρα που έκανε graffiti. Εκεί ήταν που κατάλαβε ότι πρέπει να μειώσει στο μισό τον χρόνο έκθεσης για να ζωγραφίσει αλλιώς έπρεπε να σταματήσει να κάνει graffiti.

Η ιδέα λοιπόν ήρθε καθώς κοίταζε το stencil στο ντεπόζιτο καύσιμων κάτω από το τρένο και κατάλαβε ότι μπορούσε να αντιγράψει αυτή τη τεχνική και να δώσει σε κάθε γράμμα το μέγεθος και το σχήμα που ο ίδιος ήθελε.

Το stencil graffiti όμως δεν άργησε να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η εξέλιξη της hip hop κουλτούρας καθώς το graffiti ήταν και είναι στοιχείο του Hip hop κώδικα,ενώ κοινά χαρακτηριστικά του stencil με το υπόλοιπο hip hop είναι η αμεσότητα του λόγου (δηλαδή η ευκολία της μετάδοσης ενός μηνύματος από τον καλλιτέχνη - τεχνίτη προς τον δέκτη με μια μόνο ματιά) και ο ωμός ρεαλισμός (δηλαδή η άφθαρτη – καθαρή μετάδοση του μηνύματος χωρίς αυτό να περιλαμβάνει απαραίτητα όμορφη γλώσσα ή καλαίσθητες εικόνες αρκεί να περιγράφει την αλήθεια όπως την βιώνει ο δημιουργός).

Σήμερα το stencil δεν είναι απλά σχέδια σε εσωτερικά σπιτιών και παλατιών όπως δεν είναι απλά ένας ακόμα τρόπος «βανδαλισμού» δημόσιας περιουσίας από graffitαδες ή δήλωση παρουσίας διαφόρων κοινωνικοπολιτικών ομάδων στις γειτονιές. Σήμερα το stencil είναι τρόπος παρέμβασης και οικειοποίησης του δημόσιου χώρου που χρησιμοποιείται ως τρόπος διαμαρτυρίας ή και τρόπος ανάδειξης προβλημάτων από χιλιάδες καταπιεσμένους ανά το κόσμο ενώ δεν στερείται καλλιτεχνικής παρουσίας σε μεγάλες galleries.

AVEREL